Als belasting diefstal is, zou stelen van de rijken moreel juist zijn.
- Frame out
- 15 mrt
- 6 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 15 mrt
BNR kopte dit: “Rijksten blijven rijker worden: in 2027 eerste biljonair verwacht.” Oxfam Novib zegt: “Vermogen 5 rijkste mannen verdubbeld, 5 miljard mensen armer geworden.” Nu.nl concludeert ook: “Rijkste Nederlanders zijn rijker dan ooit.” Toch lijkt de armoede in Nederland de afgelopen jaren juist gedaald. In 2023 leefden 540.000 mensen onder de armoedegrens – 3,1% van de bevolking. Ter vergelijking: in 2018 was dit percentage nog 7,1%.
Het aantal kinderen dat in armoede opgroeit, is eveneens afgenomen. Zo groeiden in 2023 ruim 115.000 minderjarige kinderen op in een huishouden met een inkomen onder de armoedegrens, wat 3,6% van alle minderjarige kinderen vertegenwoordigt. In 2018 was dat nog 7,1%. Minder kinderen groeien op in armoede.
Fantastisch nieuws! Dus belasting is eigenlijk gewoon diefstal van hardwerkende mensen? Is dit hét ultieme bewijs dat Trickle Down Economics wél werkt – dat welvaart vanzelf naar beneden sijpelt, zolang de rijken hun "eerlijk verdiende" fortuinen ongestoord mogen oppotten? Eerlijk delen is gewoon links gezeur van mensen, die het succes van anderen niet kunnen verkroppen. Althans, dat zou de conclusie kunnen zijn bij deze jubelcijfers.
De bittere realiteit:
Hoewel het aantal mensen in armoede is gedaald, is de ernst van de armoede toegenomen. Het mediane inkomenstekort van de arme bevolking ten opzichte van de armoedegrens was 16% in 2023, terwijl dit in 2018 nog 10% was. Deze toename in armoede-intensiteit wordt deels verklaard door een veranderde samenstelling van de groep armen; in 2023 waren relatief meer werkenden arm dan in 2018.
Bijna 1,2 miljoen mensen balanceerden in 2023 op het randje—nét boven de armoedegrens, zonder spaargeld. Armoede wordt geconcentreerder, uitzichtlozer, terwijl de winsten ergens anders terechtkomen. De energietoeslag hield sommigen nog net boven water, maar die tijdelijke buffer gaat verdwijnen. Wat volgt, is geen geleidelijke achteruitgang, maar een vrije val. Bizar dat ondanks dat je werkt dit nodig hebt om niet arm te zijn. Sinds de jaren tachtig is het sociale vangnet afgebroken, vakbonden verzwakt en publieke voorzieningen geprivatiseerd. Wat ooit een recht was, is nu een product: zorg, onderwijs, huisvesting—alles heeft een prijs. Critici waarschuwden, maar de markt luistert niet. En als het misgaat? Overheden redden de rijken, terwijl de rest geacht wordt ‘zelfredzaam’ te zijn.
De domste gedachte ooit:
De gedachte dat belasting diefstal is, werd genormaliseerd in de jaren 80. Overheden moesten krimpen, private partijen waren ‘efficiënter’ en grote bedrijven kregen vrij spel. Milton Friedman’s idee dat bedrijven alleen winst voor aandeelhouders moeten maximaliseren werd de dominante zakelijke filosofie, met als gevolg stijgende ongelijkheid, overbetaalde CEO’s en economische instabiliteit. Zelfs Jack Welch, ooit een boegbeeld van deze aanpak, noemde het later “de domste gedachte ooit.”
Milton Friedman opvattingen zette de deur open voor het neoliberalisme, en Nederland liep gewillig naar binnen. Vanaf de jaren tachtig vertaalden de kabinetten-Lubbers zijn ideeën naar beleid: minder overheid, meer marktwerking, loonmatiging en bezuinigingen. Geen directe invloed, maar zijn geest hing boven elke hervorming. Nederland volgde de wereldwijde trend—of liever gezegd, droeg er actief aan bij.
In Nederland bestaat sinds 2001 geen directe belasting meer op het vermogen zelf, zoals voorheen het geval was met de vermogensbelasting. Sinds 1964 hadden wij vermogensbelasting, dat onder kabinet Kok II is afgeschaft. In plaats daarvan wordt belasting geheven op een fictief rendement, ofwel een verzonnen winst waar de Belastingdienst gewoon vanuit gaat. Of dat rendement klopt, boeit niet. Zo kun je met een beetje creatief boekhouden slapend rijk worden – puur door te bezitten. Werk slimmer, niet harder, mits je het geluk hebt dat je überhaupt iets kúnt bezitten.
Waarom Robin Hood ons niet komt redden en wij zelf in actie moeten komen:
Belastingontduiking is illegaal en kan je een fikse straf opleveren. Maar belastingontwijking? Dat is een sport voor multinationals, met Nederland als hun favoriete speelveld. Dankzij sluwe fiscale constructies sluizen bedrijven hun winsten door ons land, zonder dat ze hier een eerlijke bijdrage leveren. Onderzoek wijst uit: 55 van de 100 grootste bedrijven ter wereld gebruiken Nederland als belastingparadijs. Wettelijk toegestaan? Ja. Moreel verdedigbaar? Absoluut niet.
Er was een tijd dat belasting werd gezien als een moderne versie van Robin Hood: een systeem dat de rijkdom eerlijker verdeelde, waarin de sterkste schouders de zwaarste lasten droegen en de samenleving als geheel profiteerde. Robin Hood, de nobele dief die stal van de rijken en gaf aan de armen? Een mooi sprookje, maar waarschijnlijk niet meer dan dat. Historische bronnen suggereren dat hij eerder een middeleeuwse geldschieter was dan een vrijgevige volksheld. Het stelen van de rijken deed hij wel. Misschien is het verhaal altijd al romantisering geweest, een mythe waarin we geloven omdat we graag denken dat onrecht vanzelf wordt rechtgezet.
De moderne Robin Hood steelt niet eens meer van de rijken—hij werkt voor hen. Geen pijl-en-boog, maar belastingparadijzen, sluiproutes en gehaaide financiële constructies waarmee rijkdom omhoog stroomt in plaats van eerlijk verdeeld wordt. En ondertussen krijgen we te horen dat de armoede daalt. Maar wat die cijfers niet laten zien, is de groeiende ongelijkheid, de steeds diepere kloof tussen degenen die net rondkomen en degenen die slapend rijk worden.
Jij betaalt belasting over elke verdiende euro, maar de allerrijksten kunnen hun bijdrage moeiteloos minimaliseren. Als belasting diefstal is, waarom geldt dat dan alleen voor werkenden en niet voor de elite? Wat is erger: dat de overheid belastingen heft voor zorg en onderwijs, of dat miljardairs belasting ontwijken en winsten oppotten terwijl jij de rekening betaalt?
We kunnen ons laten ontmoedigen door het feit dat Robin Hood nooit de held was die we dachten, maar dat ontslaat ons niet van de vraag: wat doen we nu? Want als we iets uit zijn mythe kunnen halen, dan is het niet de nostalgie, maar het besef dat rechtvaardigheid nooit vanzelf komt. De oplossing begint bij structurele verandering:
1. Een eerlijke belasting op vermogen
Wet op Progressieve Vermogensbelasting: Voer een progressieve belasting in op netto vermogen boven een bepaald drempelbedrag, waarbij hogere schijven zwaarder worden belast. De belasting in 1964 was een vast percentage (1,2%), waar hier het percentage groeit naarmate het vermogen groter wordt. Dit voorkomt dat extreme vermogens blijven groeien zonder dat er iets wordt bijgedragen aan de samenleving. Zie het als een upgrade van de vorige wet. Werken moet lonen, en niet jouw bezit.
Herstel de Erf- en Schenkbelasting: Voorkom dat extreem vermogen generaties lang wordt doorgegeven zonder belasting. Sluit mazen in de wet waarmee grote fortuinen onbelast blijven via constructies zoals trustfondsen en schenkingen. We willen de beste programmeurs, kunstenaars en CEO’s. Niet degene die toevallig de rijkste ouders hadden.
2. Versterk vakbonden en sociale vangnetten
Wet op Collectieve Arbeidsmacht: Verbied constructies waarmee bedrijven vakbonden ontwijken via schijnzelfstandigheid, terwijl de persoon in kwestie in de praktijk in loondienst is. Zo blijft een werkgever verantwoordelijk voor:
Werkloosheidswet (WW) – Een werknemer heeft recht op een uitkering bij werkloosheid, een zzp’er niet. Wil een zzp’er zich hiertegen verzekeren, dan moet hij zelf een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) afsluiten, wat vaak duur is.
Ziektewet (ZW) en WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) – Werkgevers zijn verplicht om zieke werknemers tot twee jaar loon door te betalen en premies af te dragen voor langdurige arbeidsongeschiktheid (WIA). Een leuke sidenote: de VN was vernietigend over onze WIA. Hervorming daarvan is onvermijdelijk – ook in loondienst moet de bescherming beter, maar bij een zzp’er vervalt dit dus helemaal, en moet hij zich zelf verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid.
Pensioenpremies – Veel werknemers bouwen pensioen op via een werkgever, maar zzp’ers moeten dit volledig zelf regelen. Hierdoor bouwen veel zelfstandigen weinig tot geen pensioen op.
Andere kosten die bedrijven op die manier ook niet meer ontlopen zijn:
Loondoorbetaling bij ziekte – Een werknemer krijgt bij ziekte loon doorbetaald, een zzp’er moet dit zelf opvangen.
Vakantiegeld en verlof – Werknemers krijgen vakantiegeld en betaald verlof, een zzp’er moet zelf sparen om vakantie te kunnen nemen.
Aansprakelijkheidsrisico's – Een bedrijf is aansprakelijk voor werknemers die schade veroorzaken tijdens hun werk. Een zzp’er draagt volledig zelf de aansprakelijkheid en moet zich hiertegen verzekeren.
3. Maak bedrijven weer maatschappelijk verantwoord
Beloningstransparantie en Limiet voor CEO-Salarissen: Voer een maximum in voor het salaris van CEO’s ten opzichte van de laagstbetaalde werknemers in het bedrijf, bijvoorbeeld een verhouding van maximaal 20:1. De beloningsverhouding tussen CEO's en werknemers in Nederland varieert aanzienlijk, afhankelijk van het bedrijf en de sector. Volgens een analyse van vakbond FNV uit 2023 verdienen CEO's van 14 grote bedrijven in Nederland gemiddeld binnen zes dagen het equivalent van het jaarlijkse minimumloon van een werknemer. Dit impliceert een beloningsratio van ongeveer 60:1. Ter illustratie: Frans Muller, de CEO van Ahold Delhaize, had in 2025 al op 2 januari rond de lunch evenveel verdiend als iemand met het minimumloon in een heel jaar. Dit voorbeeld benadrukt de aanzienlijke loonkloof die in sommige Nederlandse bedrijven bestaat.
Het neoliberalisme heeft Nederland hervormd—nu is het tijd om de spelregels terug te claimen. Rechtvaardigheid komt niet vanzelf. Die moeten we afdwingen. De mythe dat de markt zichzelf wel corrigeert, heeft lang genoeg standgehouden. Ongelijkheid verdwijnt niet vanzelf. Rechtvaardigheid moet je maken, wetten moet je afdwingen, en macht moet je herverdelen. Dat kan alleen als we stoppen met wachten op een nieuwe Robin Hood en zelf het systeem veranderen.
Bronnen:
Comments