Laten we het helder houden. Woke is oorspronkelijk een begrip uit de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Het doelde op een bewustzijn van maatschappelijke misstanden – racisme, discriminatie, ongelijkheid. Met andere woorden: oog hebben voor onrecht. Een nobel streven, zou je zeggen. Maar zoals zo vaak, krijgt zo’n term gaandeweg allerlei betekenissen toegedicht, en voor je het weet is het een strijdwoord geworden in het publieke debat.
Kijk, veel rechtse progressieven – en ja, die bestaan – koppelen het begrip aan zaken als obsessie, vertrutting, kleinzerigheid en dogmatiek. De nuance is er, maar lost de spraakverwarring niet op. Ik ken ook VVD’ers die boerenprotesters als woke rechts zouden bestempelen. Yernaz Ramautarsing heeft het in dat verband ook wel eens over pro-Russische, oerconservatieve sockpuppets. Maar laten we eerlijk zijn: Dat leidt alleen maar tot nog meer begripsverwarring. Hoe genuanceerd de analyse ook mag zijn, het debat wordt er niet helderder op.
Zihni Özdil sprak op 20 februari 2022 over woke tijdens een conferentie van JA21 in de Rode Hoed, Amsterdam. Daar hield hij een betoog: woke zou de geesten verdoven, het maatschappelijke debat verstikken. Kritiek volop, daar niet van. Maar hier komt het: hij gaf ruiterlijk toe dat hij woke niet in zijn toespraak ging definiëren. Tja, en daar wringt natuurlijk de schoen. Want als je niet precies kunt zeggen waar je tegen bent, wordt het al snel een slag in de lucht.
En daar zit ‘m nou net het probleem. Iedereen denkt precies te weten wat woke betekent, maar ondertussen vliegen de definities alle kanten op. Voor de SGP’er is een vrouw in de politiek woke, voor de BBB’er is het de vegetariër. FVD wijst naar de LHBTI’ers, terwijl de VVD vooral wil benoemen wat zij als dogmatisch of betuttelend ervaren. Kortom, een woord dat voor alles en iedereen wat anders betekent.
Kijk, ik weet ook wel dat 1984 te pas en te onpas wordt aangehaald – vaak veel te makkelijk. Maar in dit geval? Tja, hier valt toch iets voor te zeggen. Woke wordt door zo ongeveer elk individu naar eigen smaak hergedefinieerd. En dat, dames en heren, past wel degelijk binnen een van de criteria van Newspeak: woorden die gaandeweg een compleet andere betekenis krijgen. Dat maakt een serieus debat er niet bepaald eenvoudiger op.
Maar hoe leg je dat nou weer uit? Kijk, de meeste mensen hebben voor zichzelf haarfijn in de smiezen wat woke betekent. Tenminste, voor henzelf. En precies daarom is het zo lastig om duidelijk te maken dat de term eigenlijk Newspeak is. Want ja, ondanks het gebrek aan een algemene heldere definitie, roept men steevast: “Maar iedereen weet toch wat woke is?” En daar zit nu net de paradox.
En juist dáárdoor wordt, zonder dat men het doorheeft, de vrije gedachte beperkt. Want als alles woke kan zijn, betekent dat in feite dat niets het echt is. Maar één ding is wel zeker: woke zijn, dat is niet de bedoeling! Dus mensen passen zich aan, kijken wel uit. Voor je het weet, ben jij degene die als woke wordt weggezet. En dan? Tja, dan is het debat afgelopen.
Laten we dus oppassen met etiketten die vooral bedoeld lijken om de ander weg te zetten. Een debat voer je niet door begrippen op te rekken tot ze betekenisloos worden, maar door helder te benoemen waar het echt over gaat. Want pas als we voorbij de slagwoorden kijken, kunnen we nog spreken van een vrije gedachtewisseling. En dát zou toch de kern van het publieke debat moeten zijn.
Comments