Protest tegen Ramstein Flag: De vijand van je vijand bombardeert ook

De protestmars werd georganiseerd door de coalitie Geen Ruimte voor Defensie — een samenwerkingsverband van Socialisten Noord, ROOD Leeuwarden, Extinction Rebellion Fryslân, Vliegop!, Friesland for Palestine en CJB Fryslân. Hun boodschap was kraakhelder: geen miljarden meer naar oorlogstuig als F-35’s, tanks en fregatten, maar naar zorg, onderwijs, klimaat en mensenrechten. De NAVO, zo stellen zij, verdedigt geen vrede, maar belangen: olie, zeldzame metalen, geopolitieke invloedssferen. Militaire veiligheid voor het Westen, onveiligheid elders. Laten we vandaag een kijkje nemen in Leeuwarden. Met Trump in de NAVO zijn er best terechte kritieken zijn over de tegenwoordige betrouwbaarheid van dit instituut, dus gaan we kijken welke oplossingen er geboden worden.

Om elf uur arriveer ik. De lucht trilt van niets. De stad is stil. Ik slenter richting het Zaailand, waar een politiewagen demonstratief voor mijn neus langs scheert. Een subtiele waarschuwing: wij zijn hier de enigen die mogen bewegen zonder toestemming. Het plein is leeg, op zeven agenten op de fiets na. Ze kijken verveeld, maar paraat. Een andere wagen draait zijn controlerende rondjes— alsof aanwezigheid alleen al dreiging neutraliseert. Dit is blijkbaar wat democratie vraagt: surveillance, preventie, paraatheid. Eerst maar koffie en appeltaart. Wachten op beweging— of op een aanleiding.

Om kwart over twaalf reken ik af. Het plein ademt nog steeds politie. Demonstranten zijn er nauwelijks, maar vanaf half één begint er iets te broeien. Kartonnen protestborden worden ter plekke gemaakt. Een dikke stift zwerft van hand tot hand. De pers stort zich gretig op de eerste mensen die durven te staan. Interviewers met microfoons, jagend op afwijking— alsof kritische burgers een zeldzaam verschijnsel zijn.

Na een paar gesprekken is duidelijk: dit is niet alleen een provinciaal feestje. Genoeg demonstranten komen van ver. Het westen sluit zich aan bij het noorden. Sommigen protesteren tegen de NAVO-oefening Ramstein Flag vanwege de klimaatschade. Anderen zijn principieel anti-NAVO. De een verwerpt de 3%-norm als 'budgetfetisjisme,' de ander noemt Rusland geen bedreiging maar een alibi. Wat hen bindt is verzet— al is de vorm, inhoud en toon allerminst eenduidig.

Even na één uur klimt een van de hosts op een tafel. “Geen kogels, maar vogels!” roept hij. Dan krijgt Laleh het woord. Geen leus, maar familiegeschiedenis verpakt in spoken word. Zijn ouders vluchtten in 2003 uit Irak, en overleefden dankzij drie Nederlandse paspoorten. Maar het leed reisde mee— IS martelde achtergebleven familieleden, en Laleh beschuldigt de NAVO van het financieren van dit geweld. Dan scheurt hij zijn paspoort doormidden. Niet uit ondankbaarheid, maar uit woede: dat zijn waardigheid afhankelijk moest zijn van papier. En een hond blaft mee met het applaus, alsof ook hij begrijpt wat onrecht is.

Hoewel er rapporten zijn waar Turkije beschuldigd wordt van het verhandelen van olie met IS, gaat het te ver om te zeggen dat de NAVO of EU praktisch IS gefinancierd heeft. Hoe illegaal de oorlog in Irak ook was, moeten we bij de feiten blijven. Ergens tussen de papieren grenzen en gebroken familiestambomen zijn die nuances verdwenen, wat ergens ook heel menselijk is. Wat maakt dat uit als je familie is gemarteld en vermoord?

Na Lale krijgt Ivan van Socialisten Noord het woord. Hij is tegen de NAVO — punt. Daarom is hij hier. In zijn betoog passeren alle zonden van het bondgenootschap de revue: van Irak tot Uruzgan, van Kosovo tot Libië. Maar één woord valt niet: Rusland. Het imperialisme van Moskou blijft ongenoemd. Alsof geweld alleen verwerpelijk is als het een westers vlaggetje draagt. Wel wijst hij op 21 juni: dan vindt er in Den Haag een grote demonstratie plaats, als reactie op de NAVO-top die daar gepland staat. Zijn toespraak eindigt met een leus die inmiddels klinkt als ritueel: "NAVO, nee!" Het publiek roept het na— als een verzetsmantra dat ritme zoekt in herhaling.

Voordat Chihiro haar bijdrage doet, gooit de host er nog een soundbite in: “Wanneer Rutte zegt dat we klaar moeten zijn voor de oorlog, dan bedoelt hij júllie.” Dan volgt het mantra: “Stik d’r maar lekker in, wij gaan nooit het leger in.” De sfeer is luchthartig, maar de ondertoon blijft scherp. Chihiro begint met een lied op de ukelele— zacht, haast ironisch. Daarna haar speech: “Niks aan de NAVO is rechtvaardig.” Haar boodschap is helder en hard: elke oorlogsindustrie is kwaadaardig, en oorlog kent alleen verliezers. Geen nuance, geen uitzondering. Geweld is systeem, geen incident. En dus moet het hele systeem weg.

Zoals het lijkt, zien ze alleen imperialisme wanneer het westen zich daar schuldig aan maakt, maar is er een blinde vlek bij andere werelddelen zoals Rusland. Daarmee ontnemen ze Oekraïne het recht op zelfbeschikking, want vrede onder onderdrukking gaat nooit vrede zijn. Bij Palestina hebben zij dit feilloos door, omdat Israël als Westers wordt gezien, omdat Europa Ben-Gurion de mogelijkheid gaf om Israël te stichten.

Vanaf het Wilhelminaplein vertrok de protestmars tegen militarisme via de Vrouwenpoortsbrug en Troelstraweg naar de kruising bij de hoofdingang van de vliegbasis, waar de demonstranten uiteindelijk hun positie innamen op de berm bij de Vierhuisterweg. Met de camera in de hand, loop ik mee met de groep. De sfeer was kalm, maar de staat greep in met symbolisch machtsvertoon: ME-bussen, politie te paard, marechaussee, gemeentelijke handhavers én een waterkanon stonden paraat. Leeuwarden werd voor even een schouwtoneel van wat Defensie “ordehandhaving” noemt— maar wat in feite vooral laat zien wie er als ‘ordeverstoorder’ wordt gevreesd: burgers met gewetensbezwaren.

Langs de route hield de politie toezicht met een bijna ceremoniële overdaad aan uniformen en regie. Vergezeld met leuzen om de route korter aan te laten voelen, gaat de menigte vrolijk voort. Het verkeer had hinder, uiteraard. De meningen van de omstanders waren verdeeld. Waar oude hippies een nostalgisch gevoel kregen van de optocht, waren mensen met haast wat minder gecharmeerd. De media hadden daar oog voor. 

Bij aankomst bij de vliegbasis komt de tafel opnieuw tevoorschijn — het geïmproviseerde podium van de dag. Dan volgt het ritueel: “Rutte schande, bloed aan jouw handen!” klinkt over het grasveld. De organisatie benadrukt nogmaals: blijf van het hek af. We zijn hier met een boodschap, geen provocatie. Toch wordt er nog een NAVO-piñata aan diggelen geslagen. Een laatste uiting van symbolisch verzet, alvorens Guido zijn toespraak begint over de vredesbeweging. Een laatste poging om het systeem dat vrede verkoopt in camouflage, bloot te leggen voor wat het is.

Guido verteld dat in Rome ook een vergelijkbare demonstratie plaatsvindt en dat Nederland wordt meegenomen in de wapenwedloop. Hij beweert dat Oekraïne de oorlog niet meer kan winnen, en Rutte toegaf dat Oekraïne niet kan toetreden tot de NAVO. Dit blijkt hij ook al eerder gezegd te hebben op Joop.

Het is de favoriete truc van vermoeide pacifisten en selectieve anti-imperialisten: zeggen dat Oekraïne “de oorlog toch niet kan winnen”— en zo verzet reduceren tot verspilling. Alsof onderdrukking een natuurwet is, en overgave een vorm van redelijkheid. Wat hij niet noemt, maar zeer terecht zou zijn, is dat Biden nooit bezig was Poetin daadwerkelijk te verslaan. Biden zei Poetin: 'For God's sake, this man cannot remain in power.' Daardoor is er inderdaad veel meer geld in de oorlogsindustrie gekomen dan nodig. Dan is juist de oplossing zo snel mogelijk hem verslaan in plaats van opgeven. Oekraïne leeft door nog hun eigen strijdlust, spreekt zijn taal— tegen alle verwachtingen in. Poetin wilde een satellietstaat. Hij kreeg een natie die weigerde te verdwijnen, zelfs onder raketvuur.

Een volledige militaire overwinning – de terugkeer naar de grenzen van 1991 – is volgens experts inderdaad onwaarschijnlijk zonder intensieve westerse steun. Maar dat is niet het hele verhaal. Oekraïne strijdt niet voor land alleen, maar voor zelfbeschikking – en heeft daar al op gewonnen. Politiek, moreel en strategisch. Het land is dieper in de Europese democratische orde verankerd dan ooit, en Poetin – ooit de almachtige vorst—  is nu afhankelijk van Noord-Koreaanse munitie. Wat ik graag had gehoord, maar eigenlijk niet kreeg, was een slimme tactiek om Poetin zijn imperialisme te stoppen zonder teveel aan wapens uit te geven.

Het Westen, inclusief Nederland, moet zich afvragen of het meebuigt in deze oorlog als cynisch commentator aan de zijlijn, of als bondgenoot die begrijpt dat onderdrukking géén vrede is. Oekraïne kan winnen – niet met gemak, maar met steun. Wie dat ontkent, kiest eigenlijk de kant van de onderdrukker.

We eindigen nog met twee andere speeches, die eigenlijk alles samenvatten wat we vandaag al hebben gehoord. Ook zij zien Rusland net als vele andere demonstranten niet als een gevaar. Er is nooit geld voor zorg en sociale zekerheid, maar wel voor oorlog. De vraag of de sterkste schouders de zwaarste lasten gaan dragen in deze oorlog, is wel degelijk terecht.

Zeker wanneer we zien waarop dit kabinet bezuinigt, en wie er buiten schot blijven. Terwijl er miljarden worden gekort op jeugdzorg, gemeenten en bestaanszekerheid, blijven vermogenden en grote bedrijven opvallend gespaard. De belasting op vermogen blijft structureel lager dan die op arbeid, en in plaats van te herverdelen kiest het kabinet voor ‘begrotingsdiscipline’— een eufemisme voor snijden in kwetsbaren om de allerrijksten te ontzien. Solidariteit die ophoudt bij de grens is geen solidariteit, maar politiek opportunisme. Rechtvaardigheid begint bij de begroting.

Hoewel de zorg terecht is over wie de prijs betaalt voor oorlog— vaak zijn het de armen, niet de strategen— valt op hoe selectief sommige vormen van verzet zijn. Terecht wordt het Westen bekritiseerd voor koloniale oorlogen en hypocrisie, maar zodra het imperialisme uit Moskou komt, blijft het vaak oorverdovend stil. Wie het recht op verzet steunt in Palestina, kan niet roepen dat Oekraïne de voeten van hun onderdrukker moet kussen. Want wie alleen het imperialisme van de ander ziet, kiest niet voor vrede— maar voor de overheerser waarvoor zij blind zijn.