Rancune regeert: het einde van constructieve politiek

Het wordt steeds duidelijker dat een deel van de kiezers niet langer stemt vanuit hun eigen belang, maar vanuit de wens om een ander te benadelen. Dat is geen democratie meer, dat is pure rancune. En laten we eerlijk zijn: een land wordt daar niet sterker van. Je bouwt niets op door afbraak alleen.

Neem Geert Wilders. Terwijl Nederland besluit het arrestatiebevel van het ICC tegen Netanyahu te steunen, haast Wilders zich naar Israël, alsof hij er persoonlijk voor wil zorgen dat het standpunt van Nederland niet serieus wordt genomen. Zijn wil moet wet zijn, en als dat niet lukt, begint hij met dreigen. "Mijn zin, anders kap ik ermee." Het is een houding die je vaker ziet, en eerlijk gezegd, iedereen die weleens met manipulatieve types te maken heeft gehad, weet wat je dan moet doen: nee zeggen en koers houden.

En dan hebben we Marjolein Faber. Een minister die adviezen negeert, nauwelijks communiceert met Kamerleden of uitvoeringsorganisaties, en wiens plannen, zoals het uitroepen van een asielcrisis, stuklopen door gebrek aan juridische basis of politieke steun. Haar beleid lijkt meer bedoeld om indruk te maken op haar eigen achterban dan om daadwerkelijk iets op te lossen. Ondertussen raken ambtenaren gedemotiveerd, en groeit de chaos in haar ministerie. Dat is geen leiderschap, dat is theater.

Bas Heijne schreef over Fascisme als Rancuneleer: een politiek die niet gaat over verbeteren, maar over afbreken. Het doet denken aan Steve Bannon, die ooit zei: "I want to bring everything crashing down and destroy all of today’s establishment." Maar daar zit het probleem: afbreken is makkelijk, maar opbouwen vraagt visie, geduld, en samenwerking.

Zowel Faber als Wilders lijken meer geïnteresseerd in symboliek en het creëren van vijandbeelden dan in werkbare oplossingen. Dat is niet hoe je een land bestuurt, laat staan sterker maakt. Democratie is geen spel van wie de ander het hardst kan raken. Het is een zoektocht naar oplossingen die werken voor iedereen. Als rancune de basis wordt, sloop je niet alleen de instituties, maar ook het vertrouwen van mensen in elkaar en in de toekomst. En dat zou ons allemaal zorgen moeten baren.

Ik wil niet de indruk wekken dat ik zo'n nostalgische oude man ben die roept dat vroeger alles beter was, maar op politiek vlak was dat misschien wel zo. Natuurlijk waren er meningsverschillen, scherpe debatten en botsingen van ideeën. Maar uiteindelijk ging het om één ding: oplossingen vinden voor Nederland. Je kon elkaar in de haren vliegen over de aanpak, maar iedereen werkte wel naar hetzelfde doel toe: een beter land.

Een land bouwen vraagt meer dan alleen symboolpolitiek. Het vraagt visie, samenwerking en ja, af en toe een compromis. Dat is geen zwaktebod, dat is de kracht van een volwassen democratie. Maar als we alleen maar bezig blijven met afbraak en tegenstellingen, verliezen we wat Nederland ooit zo sterk maakte: een politiek die werkte aan oplossingen.