Victima Inversa: De Nieuwe Kunst van Zielig Doen

Goed, luister. Het is een fenomeen dat we steeds vaker zien: een opiniemaker, politicus of zelfverklaarde vrijdenker zegt iets waarvan je je kunt afvragen of het bewust provocatief bedoeld is, en als daarop kritiek komt, begint het gehuil. Niet omdat iemand hen daadwerkelijk monddood maakt, maar omdat ze een andere reactie hadden verwacht. Eerst komt dan de bekende reflex: men gaat met de vinger wijzen naar de critici. Die zouden zich schuldig maken aan een aanval op de persoon in plaats van de inhoud. Een ad-hominem reverso, zeg maar. En zodra dat niet werkt, volgt de tweede stap: men kruipt in een omgekeerde slachtofferrol – Victima Inversa, zoals dat tegenwoordig genoemd wordt. Het echte slachtoffer blijkt niet de groep die door de oorspronkelijke uitspraak werd aangevallen, nee, het slachtoffer is plots de persoon die zo nodig moest uithalen.

Wat ik dan niet begrijp, is dit: waar is die vrije markt van ideeën gebleven waar men altijd zo hoog van mee van de toren blaast? Waar is die eigen verantwoordelijkheid, dat trotse standpunt dat kritiek erbij hoort als je je mening ventileert? Ineens moeten we mee in een soort safe space-gedachte voor hen die beweren de strijders van het vrije woord te zijn. Iedereen die bedreigd wordt, verdient bescherming, daar zijn we het snel over eens. Maar kritiek? Gewone, zuivere kritiek? Daar zou je tegen moeten kunnen, zeker als je jezelf opwerpt als voorvechter van open debat.

Wat mij steeds meer opvalt, is hoe vaak men de ander verwijt wat men zelf doet. Links zou de scholen volpompen met indoctrinatie, maar wat zien we? Scholierenverkiezingen worden alleen maar rechtser. Links zou grote namen zoals Soros gebruiken om invloed te kopen, maar wie doet dat tegenwoordig vaker en openlijker dan rechts, met figuren als Elon Musk? Links zou een complot smeden om het westen te verzwakken, terwijl extreemrechts samenwerkt met regimes die allesbehalve het belang van het westen op het oog hebben. Het blijft een vreemde paradox: men beschuldigt de ander van precies datgene waar men zich zelf schuldig aan maakt.

En dan die kritiek op de zogenaamde "annuleercultuur." Als je werkelijk in een vrije markt van ideeën gelooft, dan hoort daar ook vrijheid van associatie bij. Dat betekent dat mensen de keuze hebben om jouw ideeën niet te steunen of te financieren. Niemand wordt verboden iets te zeggen, maar dat betekent niet dat je recht hebt op een publiek, laat staan op subsidies of sponsoring. Als jij vindt dat Poetin een held is, dan mag je dat prima zeggen, daar gaat de staat zich niet mee bemoeien. Maar verwacht niet dat wij jouw podium betalen door bijvoorbeeld massaal Starlink apparatuur af te nemen. Vrijheid van meningsuiting betekent niet dat anderen verplicht zijn om jou een spreekgestoelte te geven.

Dat is juist wat een vrije markt inhoudt. Je mag je mening ventileren op een plein, vanaf een sinaasappelkistje als het moet, en dat kistje koop je van je eigen geld. Wat je niet kunt verwachten, is dat mensen zonder morren jouw ideeën blijven financieren of applaudisseren. Eigen verantwoordelijkheid, weet je nog? Dat is waar het om draait, en dat geldt voor iedereen, niet alleen voor “de ander.”