Zet abortus in de grondwet, voordat het te laat is.
- Frame out
- 10 mrt
- 6 minuten om te lezen
Frankrijk heeft het begrepen. Terwijl de Verenigde Staten abortusrechten afschafte en conservatieve krachten in Europa steeds luider worden, trok Frankrijk een harde lijn: abortus kwam in de grondwet. Geen politieke speelbal, maar een vastgelegd recht dat niet zomaar ingeperkt kan worden. Een luxe? Nee. Pure noodzaak.
Ondertussen onthult de Zembla-Documentaire ‘Hoe een ultra-conservatief netwerk Europa beïnvloedt’ hoe christelijke lobbygroepen achter de schermen vrouwenrechten, LGBTQ+-rechten en reproductieve zorg aanvallen. Niet met openlijk verzet, maar via politieke invloed, sluipende wetswijzigingen en strategische financiering. Geen incidenten, maar een gecoördineerde aanval op fundamentele vrijheden.
Wie denkt dat Nederland immuun is, vergist zich. Abortus staat hier nog steeds in het Wetboek van Strafrecht en kan met een simpel parlementair meerderheidje worden ingeperkt. Kijk naar Polen: eerst beperkten ze de gronden voor abortus, toen werden artsen vervolgd, en inmiddels sterven vrouwen omdat medische hulp wordt geweigerd.
Vrouwen sterven door abortusbeperkingen:
Dit is geen theoretisch probleem, maar een kwestie van leven en dood. De 30-jarige Izabela stierf aan bloedvergiftiging omdat artsen geen abortus durfden uit te voeren op haar niet-levensvatbare foetus. Ook de 37-jarige Agnieszka overleed nadat artsen weigerden in te grijpen en haar lieten wachten tot haar tweeling was gestorven—wat ook resulteerde in haar dood. Hun dood is het directe gevolg van de strenge Poolse abortuswet, die artsen gijzelt en vrouwen in levensgevaar brengt.
Amber Nicole Thurman (28) overleed aan een infectie omdat artsen in Georgia door strenge abortuswetten geen noodzakelijke ingreep durfden uit te voeren. De 35-jarige Porsha Ngumezi kreeg een miskraam, maar in Texas werd haar de standaardzorg geweigerd—ondanks hevige bloedingen kreeg ze in plaats daarvan medicatie die haar dood betekende.
Over Texas gesproken, sinds de beruchte ‘hartslagwet’ daar werd ingevoerd, hebben vrouwen 50% meer kans op bloedvergiftiging in het tweede trimester. Niet omdat hun zwangerschappen onredelijk ingewikkeld zijn, maar omdat artsen hun handen gebonden zijn door draconische wetgeving. Moeten we wachten tot het ons overvalt en hier hetzelfde gebeurt?
Niet alleen maar symboolpolitiek bedrijven, maar praktische actie ondernemen:
Abortusrechten verdwijnen niet in één klap, maar stukje bij beetje—eerst wordt de reden voor abortus ter discussie gesteld, vervolgens de termijnen, dan volgt de verplichte bedenktijd, en voor je het weet is autonomie uitgehold. Dit is geen abstracte dreiging: in Nederland worden vrouwen bij klinieken geïntimideerd, wat helaas ook zo blijft voorlopig.
Naast het beschermen van het recht zelf, geven we een duidelijk signaal: wij buigen niet voor buitenlandse tirannie die ons haar wil probeert op te leggen. Dit gaat niet alleen om een principe, maar ook om een praktische waarborging—abortus in de grondwet betekent dat het niet zomaar kan worden afgeschaft.
Volgens Médecins Sans Frontières (MSF) is onveilige abortus een van de grootste oorzaken van moedersterfte wereldwijd—en de enige die volledig te voorkomen is. Jaarlijks sterven 29.000 vrouwen door gebrekkige toegang tot veilige zorg. Dit is nog een conservatieve schatting, omdat natuurlijk niet alles te regristeren valt. Waar abortus verboden is of behoorlijk beperkt, verdwijnen ongewenste zwangerschappen niet—vrouwen riskeren hun leven. 97% van alle geregistreerde onveilige abortussen vindt plaats in landen met strikte wetgeving. Dit is een moreel debat, maar bovenal een volksgezondheidscrisis: abortus verbieden of zwaar beperken doodt vrouwen. Laten we dat voorkomen door Frankrijk te volgen.
Hoe moet dit verankerd worden in onze Grondwet?
De Franse Grondwet steekt anders in elkaar dan de Nederlandse. Frankrijk kent een breed scala aan grondrechten, vastgelegd in de Franse Grondwet, de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (1789) en internationale verdragen. In de Franse grondwet wordt het recht op zelfbeschikking en lichamelijke integriteit niet expliciet genoemd in een specifiek artikel. Deze rechten zijn echter impliciet verankerd in de Preambule van de grondwet van 1946, die deel uitmaakt van de huidige Franse grondwet.
De Preambule van de Franse Grondwet van 1946 stelt onomwonden: vrouwen hebben gelijke rechten als mannen, in alle domeinen. Die belofte, verankerd in artikel 3, vormde de basis voor de latere erkenning van reproductieve rechten als onderdeel van zelfbeschikking en lichamelijke integriteit. Frankrijk heeft sinds 1958 een grondwettelijk hof (Conseil constitutionnel). Dat is de rechter die toetst aan de Grondwet. Waar de tekst destijds vooral ging over stemrecht en arbeid, werd in 1975 met de Lo Veil abortus wettelijk toegestaan, een cruciale stap in de gelijkstelling van vrouwen.
De Loi Veil, de wet die in 1975 abortus in Frankrijk legaliseerde, was een keerpunt in de strijd voor vrouwenrechten. Simone Veil, minister van Volksgezondheid en overlevende van de Holocaust, verdedigde de wet met kracht tegen hevige tegenstand. Wat begon als een tijdelijke regeling, werd in 1979 permanent. Waar de VS hun abortuswetgeving introkken, heeft Frankrijk het recht op abortus in 2024 juist in de grondwet verankerd. Wat ooit bevochten werd, is nu aanzienlijk lastiger kapot te krijgen.
Essentiële wetswijzigingen:
Onze grondwet werkt anders, dus eerst de dringende wetswijzigingen, dan de belangrijke, en daarna de ‘nice to haves.’ Artikel 11 waarborgt de onaantastbaarheid van het lichaam – en daarmee het recht op zelfbeschikking. Als je zelf beslist over je organen, geldt dat ook voor je baarmoeder. Abortus staat er niet expliciet in, maar de logica ligt voor het oprapen. Waar Frankrijk het direct in de grondwet zette, biedt artikel 11 hier een sterke juridische basis om dit recht stevig te verankeren.
Abortus hoort thuis in het gezondheidsrecht, niet in het strafrecht—waar het nu nog onder artikel 296 van het Wetboek van Strafrecht valt. Het is een medische ingreep, geen misdrijf. Door deze verschuiving verdwijnt het stigma en wordt zorg toegankelijker, zonder dat vrouwen bang hoeven te zijn voor juridische gevolgen. Maar dat vraagt om heldere richtlijnen: abortus moet veilig en ethisch plaatsvinden, met respect voor autonomie en zonder dwang. De keuze is aan de vrouw – niet aan de overheid, niet aan een arts, niet aan een ander.
Schuif abortus van het strafrecht naar het gezondheidsrecht, net zoals elke andere medische ingreep. Verplaats de Wet afbreking zwangerschap naar de WGBO of Wkkgz, zodat abortus onder dezelfde kwaliteitsnormen en patiëntenrechten valt. Laat huisartsen onder voorwaarden abortuszorg bieden, zoals bij de abortuspil. Neem abortus op in het basispakket van de zorgverzekering. Nu loopt de financiering via een apart systeem, wat het onnodig uitzonderlijk maakt. Door deze aanpassingen wordt abortus gewone zorg: toegankelijk, veilig en zonder strafrechtelijke lading. Een medische keuze, geen strafzaak.
Belangrijke wetswijziging:
Nu de essentiële wetswijzigingen besproken zijn, is er een andere belangrijke aanpassing die het abortusrecht beter verankert. Artikel 10 van de Grondwet beschermt de privacy en bepaalt dat persoonsgegevens alleen onder strikte voorwaarden mogen worden vastgelegd. Dit raakt direct aan abortuszorg: medische beslissingen behoren privé te blijven en mogen niet onnodig geregistreerd worden. Een verplichte vastlegging van de reden voor een abortus zou een inbreuk zijn op dit recht.
Toch pleitten de SGP en BBB, met steun van Caroline van der Plas, voor zo’n registratieplicht, zogenaamd om vrouwen beter te helpen. Critici, waaronder staatssecretaris Vincent Karremans, waarschuwen dat dit stigmatiserend werkt en vrouwen kan afschrikken. Abortus is een medische keuze, geen beleidskwestie. Artikel 10 vormt daarom een verdedigingslinie tegen zulke ingrepen in de persoonlijke levenssfeer.
Daarnaast is artikel 22 van de Grondwet cruciaal: de overheid moet de volksgezondheid bevorderen. Abortus is een medische ingreep en moet daarom veilig, toegankelijk en betaalbaar blijven. Ook spelen sociale factoren een rol: huisvesting, financiële zekerheid en zorgtoegang beïnvloeden de keuzes die vrouwen maken. Door abortus onder artikel 22 te erkennen, wordt de overheid medeverantwoordelijk voor deze bredere omstandigheden, zodat vrouwen vrij en zonder druk beslissingen kunnen nemen over hun zwangerschap.
‘Nice to haves:’
Artikel 23 garandeert de vrijheid van onderwijs, maar zonder aanpassing blijft seksuele voorlichting ongelijk en soms onvolledig. Scholen bepalen nu zelf hoe ze dit aanbieden, waardoor niet alle jongeren wetenschappelijk onderbouwde informatie over anticonceptie en abortus krijgen. Door voorlichting te standaardiseren, kunnen jongeren beter geïnformeerde keuzes maken en onbedoelde zwangerschappen voorkomen.
Daarnaast zijn er ‘nice to haves’: aanpassingen die abortus niet direct juridisch versterken, maar de toegankelijkheid verbeteren. Denk aan bufferzones bij klinieken om intimidatie te voorkomen en volledige vergoeding via de zorgverzekering. Dit soort maatregelen maakt abortuszorg veiliger en laagdrempeliger, zonder politieke inmenging in medische keuzes.
Abortus uit het strafrecht, maar ook vrouwen beschermen. Abortusrechten zijn geen vanzelfsprekendheid. En zolang het hier niet in de grondwet staat, blijft het een risico. We kunnen niet blijven wachten tot de eerste wetten worden aangescherpt, tot de eerste vrouwen in noodsituaties geen hulp meer krijgen. De voorbeelden liggen voor het oprapen. Polen. Texas. Ierland vóór 2018. Elk van deze landen dacht ooit dat het ‘hier nooit zou gebeuren.’ Wij zijn het Nederland dat als eerste het homohuwelijk legaliseerde. Het land dat niet bang is om vooruit te lopen, niet uit braafheid, maar uit lef om te vragen: moet het niet anders?
We zijn nooit een land voor bange mensen geweest. We bevragen de macht, zetten de toon. Alsof we altijd achter de feiten aanlopen. Onzin. Misschien waren we geen koploper in vrouwenkiesrecht, maar we waren er wél vroeg bij. Het homohuwelijk? Koploper. Euthanasie? Ook. Nederland conservatief? Laat me niet lachen. Daarom moeten we ons niet laten beïnvloeden door conservatieve krachten uit het buitenland.
Nederland heeft een traditie van vooruitgang. We legaliseerden als eerste het homohuwelijk, waren pioniers in euthanasie en durfden medisch-ethische vraagstukken als geen ander aan te pakken. Maar vooruitgang is geen garantie. Frankrijk heeft de eerste stap gezet en abortus een grondrecht gemaakt. Nederland kan het zich niet veroorloven achterover te leunen. Want een recht dat niet vastligt, is een recht dat kan verdwijnen.
Bronnen:
Zembla:
Polen:
Amerika:
Wereldwijd:
Frankrijk:
Nederland:
Comments